فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی | معماری نواز

مانند بسیاری از جنبش های پیشگام معماری (از جمله سبک های رنسانس بیزانس و ایتالیا ) معماران اسلامی نیز گنبدها را در طراحی های خود گنجانیده اند. اغلب علاوه بر داشتن یک گنبد بزرگ در مرکز، گنبدهای کوچکتری نیز خارج از مرکز، بالای شبستان یا سرتاسر نواحی مسجد، در نواحی که نماز خوانده نمی شود، وجود دارد. گنبد مسجد قبهالصخره در اورشلیم احتمالاً شناخته شده ترین نمونه مسجد گنبد مرکزی است. مساجد ایوانی بیشتر به خاطر تالارهای گنبددار و ایوان هایشان که فضاهای طاق دار از یک سمت باز هستند، قابل توجهند. و در عین سادگی ساختار کلی این مسجد، استفاده از مصالحی مانند آجرهای قرمز بسیار شبیه به بناهای دوره ساسانی است. یعنی زمینی که درون آن یک شبستان ستون دار در سوی قبله دارد این طرح مسجد ساده، الگوی همه مسجدهای سده های نخست و پس از آن، کشورهای مسلمان نشین شد.

اهمیت معماری اسلامی وقتی آشکار می‌شود، که بدانیم در ساخته‌های این دوره به کاربرد مادی و معنوی بناها ـ که از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است ـ توجه شده‌است برای دریافتن اهمیت این ویژگی‌ها در گسترش معماری شایسته‌است طبقه‌بندی بناهای دوره اسلامی و کاربرد آن‌ها را طرح های معماری مشخص کنیم. یکی از مجموعه های کامل دربرگیرنده تزیینات، مساجد در ایران و بناهای متبرکه وتک بناهای مهم میباشند که شاخص های انواع تزیینات و تجلی گر معماری ایرانی اسلامی با توجه به نوع فرهنگ و جامعه مذهبی آن باشد . الگوهای تزئینی ، به تمام معنا ، بخشی از هویت معماری ما هستند.

  • کاروانسرای دیر گچین، معماری عصر ساسانی و بازسازی شده در دوره‌های سلجوقی، صفوی، قاجار و معاصر.
  • ستون‌ها و دیوارها بیشتر از سنگ و آجر بود و برای پوشاندن سقف از گچ و آجر استفاده می‌کردند.
  • جالب‌تر آنکه وقتی ساختمان‌های بلندی نظیر گلدسته‌ها را می‌ساختند، برای اینکه از حوادث روزگار و تخریب زلزله مصون بماند، دور تا دور گلدسته ها را با آیاتی که حافظ بنا باشد، کتابت و تزئین نموده‌اند که این نکته را در بیشتر آثار می‌بینیم.
  • معماری اسلامی دارای گنبد هایی است که بر روی بناهایی به نام آویز قرار گرفته اند که امکان قرار دادن گنبد گرد بر روی یک اتاق مستطیل یا مربع را ممکن می سازد.
در شمال افریقا، مناره ها حجیم و چهارگوش؛ در مصر، به صورت چند طبقه؛ در ایران و مناطق همجوار، به شکل استوانه ای لاغر و رفیع با گلدسته هایی زیبا و بی همتا؛ در ترکیه عثمانی، به گونه مدادی شکل با ردیفی از مهتابی (بالکن)ها؛ در صحرای افریقا و حتی حاشیه خلیج فارس، به شکل هرم ناقص؛ ساخته شدند. در شهرهای کویری ایران مانند کاشان, یزد و کرمان از بادگیر در بناهای مختلف به نحوه مطلوب استفاده شده است. در بعضی بناها حتی چندین بادگیر ساخته شده (مانند آب انبار پنج بادگیر یزد). نوعی دیگری از بادگیر وجود دارد که در مناطق گرم و مرطوب جنوب کشور استفاده می شود و فرق عمده ای که با بادگیرهای مناطق گرم و خشک دارد این است که بادگیر در منطقه مرطوب فقط کار خو را از طریق جابجایی هوا انجام می دهد. یعنی اینکه دیگر مثله بادگیرهای منطقه گرم و خشک در پایین بادگیر فاقد حوض می باشد.

فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی | معماری نواز

معماری این‌گونه قلعه‌ها جنبه نظامی و دفاعی داشته و طرح و نقشه آن‌ها ویژگی‌های گوناگونی دارد. قلعه‌ها در صعب العبورترین بلندی‌های کوهستانی بنا می‌شدند و چون طرح و نقشه‌ای از پیش آماده نداشتند، طراح یا معمار حصارها، برجها، اتاق‌ها و ورودی‌ها را با توجه به موقعیت طبیعی صخره‌ها، احداث می‌کرد. به این علت اغلب قلعه‌های کوهستانی دارای طرح هندسی مشخص نبودند. مصالح ساختمانی قلعه‌ها بیشتر قلوه سنگ و آجر، و ملاط آن ساروج و آهک بود. اشکال بسیاری از معماری اسلامی در مناطق مختلف جهان اسلامی تکامل یافته‌است.

ویژگی های معماری اسلامی چیست؟

در شهرهای کویری ایران مانند کاشان، یزد و کرمان از بادگیر در بناهای مختلف به نحوه مطلوب استفاده شده‌است. در بعضی بناها حتی چندین بادگیر ساخته شده (مانند آب‌انبار پنج بادگیر یزد). نوعی دیگری از بادگیر وجود دارد که در مناطق گرم و مرطوب جنوب کشور استفاده می‌شود و فرق عمده‌ای که با بادگیرهای مناطق گرم و خشک دارد این است که بادگیر در منطقه مرطوب فقط کار خو را از طریق جابجایی هوا انجام می‌دهد.

گنبد پیازی-معماری اسلامی

منتشر شده در
دسته‌بندی شده در اخبار